İnsanoğlunun varoluşundan bu yana mitler; “İlk insan kimdi, biz nereden geldik, ölünce ne olacak, dünya nasıl oldu?” Gibi sorular için bir rasyonalizasyon görevi gördü. Öyleyse, mitler her nesil için bir pusula görevi gördü ve zamansız sorulara cevaplar sağladı.
Peki efsane nedir? Mitler pek çok farklı amaca hizmet ettiğinden tek bir tatmin edici tanım yapılamasa da asıl amacının açıklanmayanı açıklamak olduğu söylenebilir. Günümüze ulaşan resimlerdeki mitolojik sahneler, eski mitlerin, halk masallarının, efsanelerin ve geleneklerin olay örgüsünü ve karakterlerini anlatır. Sanatçılar da mitolojik sahnelerle bir peri masalına pencere açar ve biz izleyicilerin hayal gücünü uyandırır. (Ayrıca tarih boyunca bireyler, hükümdarlar ve aileler mitolojik karakterleri yetenek ve hırslarının amblemi olarak kullanmışlardır. Bu türde dikkatinizi çeken veya bildiğiniz amblemler varsa lütfen yorum kısmından paylaşın.)
Bize dünyevi birçok tanrı ve kahraman sunan eski Yunan ve Roma kültürü, sanatçıların hayal gücünü büyüledi. Hristiyanlık öncesi dönemde heykeltıraşlar tarafından yaratılan tanrı, tanrıça ve antik Yunan kahramanlarının tasvirleri, Rönesans ustalarına, Sürrealistlere ve kavramsal sanatçılara ilham kaynağı olmuştur. Mitler, sanatçıların kendi deneyimlerini, hayal güçlerini ve bakış açılarını kullanarak defalarca yorumladıkları zorlayıcı hikayelerdir. Neden ve nasıl yaratıldığına bakılmaksızın, sanatçılar tarafından yapılan her yeni imge, mitleri anlamamıza veya yorumlamamıza yeni bir boyut katmıştır.
“Mitolojik türün babası” olarak kabul edilen Sandro Botticelli (1445—1510), antik karakterlerin yer aldığı büyülü fotoğraflar yarattı.
Venüs’ün Doğuşu, Sandro Botticelli, 1486
Rönesans sanatçıları antik sanatın estetik kurallarını kullanarak insan ve toplumun ahlaki ve etik sorunlarını anlatmak için masalları kullanarak eserlerini örtük anlamlarla doldurmuşlardır. 18. yüzyılda mitolojik sahneler ulusal ideolojinin bir parçası haline geldi ve sosyal ve politik imalar taşımaya başladı: generalleri ve hükümdarları eski tanrılar olarak tasvir eden sanatçılar, devlet olaylarını ‘cennetsel’ savaş veya seks sahneleri aracılığıyla aktardılar. 19-20. Yüzyıllar boyunca Slavların, Keltlerin, Kızılderililerin ve Afrikalıların etnik motifleri ve kültürleri moda oldu ve halk masallarının destansı kahramanları ve karakterleri Olimpos sakinlerini fotoğraflardan kovdu.
Müzelerde gördüğümüz bazı eserleri daha iyi anlayabilmek için aşağıda detaylandıracağım şeyleri Yunan mitolojisinden sanat tarihine örülmüş olarak bilmek faydalı olacaktır.
Yunan mitolojisinde sanatın koruyucuları olarak bilinen dokuz ilham perisi vardır. Bu periler, bilimden sanata her türlü keşif ve yaratıcılığa ilham kaynağı olmuştur. Zeus ve Mnemosyne tanrılarının kızları olan bu dokuz ilham perisi, büyülemek için doğmuştur.
Clio, Tarihin Perisi, Charles Meynier, 1800
bir . Calliope, epik şiirin ilham perisidir. Adı eski Yunanca’da ‘güzel ses’ olarak çevrilmiştir. Sanat eserlerinde sık sık üzerinde ünlü şiirlerin yazıldığı bir parşömen veya tablet taşırken görülür.
2. Clio, tarihin ilham perisi. Adı eski Yunanca’da “ünlü yapmak” anlamına gelir. Kahraman, ister şair, ister politikacı, herkesi ölümsüzleştirme gücüne sahiptir. Bunu, kahramanın eylemlerini yüzyıllar boyunca hatırlanacak kadar akılda kalıcı kılarak yapar.
3. Erato, en çok gönül yarası ve bağlılık uyandıran peri. Aşkın ve lirik şiirin ilham perisi.
4. Euterpe, müzik ve lirik şiir ilham perisi. Euterpe’nin, insanlığın müzikten zevk alması için iki borulu/çift flüt ve diğer üflemeli çalgıları icat ettiği söyleniyor.
5. Melpomene, trajedinin ilham perisi. Eserlerinde elinde hançer, kılıç, trajik bir maske veya yas ifadesi ile tasvir edilmiştir.
6. Polyhymnia, kutsal şiir ve belagat ilham perisi.
7. Terpsichore, dansa ve koro şarkılarına hakim olan peri. Adı, eski Yunanca’da ‘danstan zevk almak’ anlamına gelir.
8. Thalia komedinin ilham perisidir. Adı eski Yunanca’da ‘festival’ anlamına gelir. Yapıtlarında bir komedi maskesi tutarken görülüyor.
9. Urania, astronominin ilham perisi. Adı eski Yunanca’da “göksel” anlamına gelir ve yumuşak bir sesi ve takdire şayan bir mizacı olduğu söylenir. Sanat eserlerinde bir küre ile tasvir edilmiştir. Urania, insanların zamanlarının ötesine geçmesine yardımcı olmak için bilimsel kavrayışa ilham verme gücüne sahiptir. Başındaki yıldızlı taç, astronomik bilgi üzerindeki etkisini sembolize ediyor.
İlham perilerinin etkisi sadece eski Yunanistan’da değil; birçok dönemi kapsadı. Bugün ‘ilham perisi’ terimi, ‘ilham veren kişi’ anlamına gelecek şekilde gelişti ve bu nedenle ressamlar, modellerine, hayatlarındaki insanlara, sanatlarına ilham verdikleri için ‘ilham perisi’ adını verdiler.
Bir sonraki yazımda, sanat tarihini anlamak için bilmeniz gereken altı Yunan efsanesini ele alacağım.
ağ
Bu makalede ortaya konulan fikir ve yaklaşımlar tamamen yazarlarının özgün düşünceleri olup, Onedio’nun yayın politikasını yansıtmayabilir. ©Onedio
